να έχουν καταπιεί έναν άγγελο και
ταΐζουν τα δεινά τους μ’ αυτό το μαγικό
μείγμα πείσματος και ακεραιότητας.
Προσωπικότητες που δεν ταλαντεύονται
εν μέσω της καταιγίδας, που δεν αναπαύονται.
Οι χειρονομίες τους λειτουργούν στο πεδίο των
αληθινών μηνυμάτων, στο πεδίο των συμβόλων».
-Paco Ignacio Taibo II-
(Μεξικανός συγγραφέας)
(Μεξικανός συγγραφέας)
Η μικρή διάρκεια ζωής του ανθρώπινου όντος και η έλλειψη της ικανότητάς του να παρακολουθεί τα γεγονότα της ιστορίας από τη γραμμική σκοπιά του χρόνου, είναι η αιτία που η ανθρωπότητα κρίνει κοντόφθαλμα, δίχως συνολική συνείδηση, την πρόοδο και την εξέλιξή της. Οδηγούμαστε στην αίσθηση πως δεν υπάρχει ελπίδα για το είδος μας, διότι η σκέψη μας κολλά μονάχα στο παρόν, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας τις αλλαγές που υπέστη η φύση μας με το πέρασμα των αιώνων.
Πριν από πεντακόσια χρόνια οι άνθρωποι δεν περπατούσαν ανέμελοι στον δρόμο. Κινδύνευαν να χάσουν τη ζωή τους από ληστές που παραμόνευαν για την καθημερινή λεία τους. Οι γυναίκες δεν ήταν ασφαλείς στις μετακινήσεις τους, καθώς μια επιδρομή κακοποιών μπορούσε να στερήσει την ελευθερία τους, να βρεθούν σε επαρχιακά σκλαβοπάζαρα και να γίνουν παραδουλεύτρες ή πόρνες για όλη τους τη ζωή. Όλοι οπλοφορούσαν και συχνά-πυκνά οι μονομαχίες των αντρών κατέληγαν σε δολοφονίες, που δε διώκονταν ποτέ από τη δικαιοσύνη, αφού ο καθένας μπορούσε από μόνος του να επιβάλει την τιμωρία για την εύθικτη τιμή του.
Για να κρίνουμε, λοιπόν, τη συνολική αξία της εξέλιξης του είδους μας, θα πρέπει να ανατρέχουμε στην εικόνα του παρελθόντος κι όχι να έχουμε μονάχα ως σημείο αναφοράς τη χρονική στιγμή που ζούμε, κυρίως όσο αφορά τη βία. Είμαστε εξελίξιμα όντα που κινούνται στον χρόνο με όνειρο την πιθανότητα μιας καλύτερης εκδοχής. Αν αναλογιστεί κανείς τη γνώση που κατακτήσαμε κατά την πορεία μας στις ράγες της ιστορίας, αντιλαμβάνεται την πρόοδο και ανακτά τη χαμένη ελπίδα, χωρίς να παραβλέπει ακόμα και τους σκοτεινούς καιρούς, που μας οδήγησαν στη σύγχρονη ανθρωπιστική περίοδο.
Κάτω από τον τίτλο «Οι άγγελοι της φύσης μας», θα παρουσιάζω προσωπικότητες που συνέβαλαν στην επιστήμη, ανύψωσαν το πνεύμα της ανθρωπότητας χάρις στο πάθος τους για γνώση ή χάρισαν τυχαίες πράξεις καλοσύνης, ωθώντας τους συνανθρώπους τους με το παράδειγμά τους, σε φωτεινότερα μονοπάτια. Υπάρχουν άνθρωποι που ανέβασαν την ανθρώπινη ιστορία στα υψηλότερα σκαλιά της τεχνολογικής σκάλας και της φιλοσοφικής αναζήτησης, προσφέροντας τη ζωή τους για αυτόν τον κοινό σκοπό. Η σκυτάλη του οράματός τους πέρασε στις επόμενες γενιές και συνεχίστηκε σαν ιερή αποστολή εύρεσης νοήματος της ύπαρξης. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν οι άγγελοι της φύσης μας!
Ξεκινώ αυτήν την ενότητα με την ιστορία ενός επιστήμονα που αγωνίστηκε να αποδείξει τις κρυφές δυνάμεις του σύμπαντος και είναι εκείνος στον οποίο οφείλουμε το θαύμα της εξ’ αποστάσεως επικοινωνίας, αλλά και την αξιοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας στην καθημερινότητά μας.
Ο Μάικλ Φάραντεϊ, γεννήθηκε σε μια άθλια συνοικία του Λονδίνου τον Σεπτέμβριο του 1791. Η οικογένειά του ήταν φτωχή και δεν κατάφερε να έχει ούτε τη στοιχειώδη μόρφωση. Όταν ξεκίνησε το σχολείο, η δασκάλα του τον τιμωρούσε αυστηρά για την αδυναμία του στη μάθηση. Αυτό είχε σαν συνέπεια να αφήσει το σχολείο και να εργαστεί σε ένα εργαστήριο βιβλιοδεσίας. Το πρωί έδενε τα βιβλία σε τόμους και το βράδυ υπό το φως των κεριών διάβαζε όσα περισσότερα μπορούσε και ιδιαίτερα αυτά που περιέγραφαν την ανεξήγητη, μέχρι τότε, δύναμη του ηλεκτρισμού. Η αγάπη του για τη φυσική και ο πόθος του για την κατανόηση των ηλεκτρικών φορτίων τον οδήγησε στη Βρετανική Ακαδημία Επιστημών, εκεί όπου ο Χάμφρι Ντέιβι, (Πρόεδρος και διάσημος φυσικός της εποχής), έδινε διαλέξεις για το κοινό. Πεινασμένος για γνώση και με ανεξάντλητο θαυμασμό γι’ αυτόν τον επιστήμονα, ο Φάραντεϊ κατέγραφε με ζέση τις διαλέξεις του Ντέιβι και με δική του πρωτοβουλία τις τύπωσε σε ένα βιβλίο, κάνοντάς το δώρο στον σημαντικό μέντορά του. Αυτή η γενναία κίνηση του νεαρού βιβλιοδέτη ήταν τα θεμέλια για όσα ακολούθησαν. Ο Ντείβι ενθουσιάστηκε και με την πρώτη ευκαιρία τον προσέλαβε ως βοηθό του στο εργαστήριο της Ακαδημίας επιστημών.
Ο Φάραντεϊ καταλήφθηκε από τον οίστρο της μάθησης και με πρόδηλη όρεξη για προκοπή, έκανε τα πρώτα πειράματα μετατροπής της ηλεκτρικής ενέργειας σε κινητική. Ο Ντέιβι δεν πίστευε ότι ο φτωχός βοηθός του θα γινόταν ένας ταλαντούχος επιστήμονας και τον ζήλευε για την επιτυχία του, αποσπώντας τον πολλές φορές αναίτια από την επιστήμη του, με πρόφαση την ανάθεση μιας νέας ενασχόλησης, άσχετης με τον ηλεκτρισμό. Δεν κατάφερε, όμως, να τον απομακρύνει από το λαμπρό μέλλον που τον περίμενε. Ο Φάραντεϊ δεν άργησε να ανακαλύψει την επίδραση του ηλεκτρομαγνητισμού στο φως. Να ενώσει τα τρία φυσικά φαινόμενα σε μια κοινή θεωρία και να κατανοήσει την κίνηση τους σε κύματα. Ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε ότι η Γη είναι ένας τεράστιος μαγνήτης, με μαγνητικό πεδίο που δρα αδιάκοπα ολόγυρά μας, εξαιτίας του σιδήρου που εδράζει στο κέντρο του πλανήτη μας. Αγωνίστηκε να πείσει την επιστημονική κοινότητα για την επίδραση των μαγνητικών πεδίων στη φύση και κατηγορήθηκε ότι ήταν ένας ονειροπόλος που έβλεπε ανύπαρκτες δυνάμεις, διότι αδυνατούσε να τις αποδείξει με μαθηματικούς τύπους. Όταν οι μεταγενέστεροι επιστήμονες κατανόησαν τη δυναμική αυτής της ανακάλυψης, εξήγησαν με την ίδια θεωρία, τη βαρυτική έλξη των πλανητών, που είχε προβληματίσει τον Ισαάκ Νεύτωνα δύο αιώνες πριν. Οι μελλοντικοί εφευρέτες κατασκεύασαν συσκευές-μεταφορείς των κυμάτων, ώστε να ταξιδεύουν σε απόσταση π.χ ήχος-μικρόφωνο, ή συνδυαστικά ηλεκτρομαγνητισμός-γεννήτρια.
Μετά τον θάνατο του Ντέιβι, ο Φάραντεϊ έγινε Πρόεδρος της Ακαδημίας επιστημών. Παθιασμένος όπως ήταν με την επιστήμη του, σκέφτηκε να μοιραστεί τη γνώση των ανακαλύψεων με τα μικρά παιδιά. Από το 1825 ξεκίνησε την παράδοση των χριστουγεννιάτικων διαλέξεων σε παιδικό κοινό, με όνειρο να προκαλέσει τον ενθουσιασμό για την κατανόηση του φυσικού κόσμου σε μικρούς εξερευνητές, κάτι που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα από πολλούς καταξιωμένους επιστήμονες.
Η συνεχής ενασχόλησή του με τον ηλεκτρισμό είχε ως συνέπεια να κλονιστεί η νοητική του υγεία. Στα 49 του χρόνια παρουσίασε σοβαρές κρίσεις απώλειας μνήμης και κατάθλιψη. Παρ' όλα αυτά, παρέμεινε Πρόεδρος της Ακαδημίας επιστημών μέχρι το θάνατό του το 1867. Με τη βοήθεια του νεαρού μαθηματικού Τζέιμς Μάξγουελ, αποτύπωσε τις εξισώσεις του ηλεκτρομαγνητισμού και τη διάδοσή τους σε κύματα, στο βιβλίο «Οι δυναμικές γραμμές του Φάραντεϊ», ως απόδειξη της ύπαρξης των πεδίων που μας περιβάλλουν.
Αν με ρωτήσετε τον λόγο που θαυμάζω τον Μάικλ Φάραντεϊ, θα απαντήσω με απόλυτη σιγουριά, ότι με συναρπάζει η δύναμη της θέλησής του για πρόοδο, που δε συνέβη αποκλειστικά με γνώμονα την προσωπική του φιλοδοξία, αλλά προήλθε από την αγάπη του για την κατανόηση της φύσης. Η αφοσίωση για την αποκάλυψη της αλήθειας και του σκοπού ύπαρξης που κυνηγούσε ο Φάραντεϊ, είναι ένα λαμπρό και χαρακτηριστικό παράδειγμα της εξελικτικής δύναμης της νοήμονος ζωής, από έναν άγγελο της φύσης μας που άλλαξε τον κόσμο, υπερπηδώντας τα εμπόδια και τη δυσπιστία των συνανθρώπων του.
Μιλάμε στο τηλέφωνο, βρίσκουμε τον δρόμο μας με το GPS, βλέπουμε εικόνες στους δέκτες μας και φωτογραφίες στο κινητό μας, γράφουμε μηνύματα στο facebook χάρις στην αγάπη του Φάραντεϊ για τον ηλεκτρισμό. Το αγόρι που τιμωρούσε με ευχαρίστηση μια ανόητη δασκάλα έγινε ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες των μεταγενέστερων εποχών, επειδή πίστεψε στα θαύματα του κόσμου μας.
Κλείνω αυτό το αφιερωματικό κείμενο με την υπέροχη φράση του Φάραντεϊ, που με γεμίζει συγκίνηση και ελπίδα για το είδος μας.
«Τίποτα δεν είναι τόσο απίθανο για να είναι αληθινό,
αρκεί να είναι συνεπές με τους νόμους της φύσης»
Michael Faraday 1791-1867
Το ηλεκτρικό αγόρι. Ένας άγγελος της φύσης μας.
Θερμή παράκληση : Όσοι αναδημοσιεύετε τις αναρτήσεις μου, παρακαλώ πολύ, να βάζετε το όνομά μου ή την ονομασία του blog, ώστε να μην επαναληφθεί το φαινόμενο που βίωσα πριν από μερικούς μήνες με την οικειοποίηση των κειμένων μου. Ευτυχώς, οι περιπτώσεις αυτές είχαν καλή κατάληξη, καθώς αντιμετωπίστηκαν με ευπρέπεια και κατανόηση. Είναι μεγάλη τιμή και χαρά μου να αναδημοσιεύετε τα κείμενά μου γιατί καταλαβαίνω ότι σας αρέσουν, όμως, κάθε λέξη που γράφω, βγαίνει από την ψυχή μου και ανήκει σε μένα. Δεν εκφραζόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο κι αυτό είναι που μας κάνει ξεχωριστούς και μοναδικούς. Τα γραπτά μου και ο τρόπος έκφρασής μου, αποτελούν την πνευματική μου ταυτότητα, γι’ αυτό το μόνο που ζητώ, είναι να αναφέρετε την πηγή όσων αναδημοσιεύετε, ως φόρο τιμής για την προσφορά μου στη γραφή. Σας ευχαριστώ, εκ των προτέρων, για την εκτίμηση και για τον σεβασμό!
