Η μαύρη κουκκίδα της αθανασίας

«Βάρδοι του Πάθους
και της Χαράς
Αφήσατε τις ψυχές σας στη Γη!
Έχετε κι άλλες ψυχές στον ουρανό
Διπλά ζείτε σε άλλες διαστάσεις
Έτσι, ζείτε ψηλά και μετά
στη γη ξαναζείτε…
Όταν οι άλλες σας ψυχές χαίρονται, 
δεν κοιμούνται, δεν μελαγχολούν,
οι γήινες μιλούν ακόμα
στους θνητούς 
για την ασημαντότητά τους,
για τις λύπες, τις χαρές, 
τα πάθη, τις κακίες,
τη δόξα, τη ντροπή.
Τι δυναμώνει και τι ακρωτηριάζει…
Έτσι, μας διδάσκετε κάθε μέρα τη Σοφία
αν κι εκείνη, μακριά μας, δραπετεύει…»
-Τζον Κήτς-

  Όσοι ασχολούνται με τη γραφή… γνωρίζουν πολύ καλά ότι περιβάλλονται από μυστηριώδεις υφές… Όταν, άγουρος ακόμα πρωτοπιάνεις το μολύβι πορεύεσαι με την ιδέα ότι μια άγνωστη δύναμη ξεχύνεται με ορμή από τη γέννηση κάθε σκέψης και έλξης συναισθημάτων ή τραυμάτων. Συνηθίζουμε να αποκαλούμε τους συγγραφείς λογοτέχνες. Χαμογελώ όταν ακούω αυτόν τον χαρακτηρισμό… Η γραφή για τους συστηματικούς γραφείς είναι συνώνυμη με μια επιτακτική βιολογική ανάγκη. Εισέρχονται σε μια ανεξέλεγκτη κατάσταση που θα ζήλευε μέχρι και ο αναπαραγωγικός οίστρος της νιότης μας. Εικόνες και σκέψεις προερχόμενες από άλλες διαστάσεις παραμορφώνουν το ανθρώπινο χωροχρονικό όριο και οδηγούνται στην εξόδιο ακολουθία τους πάνω στις γραμμές ασυστολίας του λευκού χαρτιού. Βγαίνουν ζωντανές από την καρδιά και σέρνονται ψυχορραγώντας από την επιθανάτια αγωνία του μολυβιού για να «τελειώσουν» στα χέρια ενός μαύρου σημείου στίξεως. Στη μαύρη κουκκίδα της αθανασίας… Γιατί εκεί ο λόγος γίνεται έργο και επανέρχεται στη ζωή με την έγερση της ανάγνωσης. Ο αναγνώστης είναι εκείνος που «βλέπει» τη γραφή ως τέχνη… Οι αυθεντικοί συγγραφείς βιώνουν τη γραφή σαν αυτοκακοποίηση που καταλήγει στην ικανοποίηση της μεταθανάτιας ζωής στα ύστερα της μαύρης κουκκίδας. Όταν η τελεία κλείσει τη διάσταση της προέλευσης των λέξεων ο συγγραφέας είναι ο «ενδιάμεσος» ενός παράλληλου Σύμπαντος σαν κι αυτό που περιγράφεται από τους επιστήμονες στη θεωρία των Χορδών. Πώς εξηγείται η κβαντική διεμπλοκή; Από τη θεωρία της ύπαρξης πρόσθετων διαστάσεων ή παράλληλων κόσμων. Πού πάνε τα σωματίδια που διαφεύγουν; Σε αύλους ή υλικούς κόσμους που κυριαρχεί το φως της δημιουργίας. Είναι οι σκέψεις προϊόντα ενός τέτοιου κόσμου που προκαλούνται από τη νηματοειδή ενέργεια μόλις εισέρχεται στο γήινο περιβάλλον; Είναι παράξενο… Θυμάμαι πάντοτε να γράφω σύντομες και απροσδόκητες σκέψεις σε ό,τι έβρισκα μπροστά μου… Επάνω σε κουτιά δημητριακών, σε κάθε είδους χάρτινη συσκευασία για να μην χάσω τα κβάντα που δραπέτευσαν στον χώρο και στον χρόνο. Εξαρχής μου άρεσε αυτή η ιδέα... Να νομίζω ότι κεραυνοβολούμαι από αόρατες δυνάμεις. Το αόρατο μαγεύει… Σε στοιχειώνει η άγνοιά του, όμως, αυτή η μυσταγωγική διαστροφή της γέννησης της σκέψης-στο θάνατο της λέξης με τη γραφή και η ανάσταση της σκέψης με την ανάγνωση είναι η επιτομή της ύψιστης ευτυχίας. 

  Παλαιότερα συμβούλευα τον εαυτό μου να μην ερευνήσει… Να μην διαβάσει κανένα επιστημονικό βιβλίο, το οποίο σχετίζεται με την εξήγηση των σκέψεων και την προέλευση των λέξεων διότι ήξερα ότι ο πολυδιάστατος χώρος μου δεν θα έμενε ίδιος… «Μην χαλάσεις τη μαγεία», μου έλεγαν οι φωνές… «Μην ψάξεις… Μείνε στη Χώρα του Ποτέ… Θα καταστρέψεις χίλια σύμπαντα σε μια στιγμή αν ανοίξεις το κουτί της Πανδώρας». Κι όμως… τα ανθρώπινα ελαττώματα, αυτά που αποκαλούμε γονίδια, τρύπωσαν στο DNA μου από τις προηγούμενες γενιές και επιθυμούν θαυμαστές ανακαλύψεις, σπρώχνοντάς με σε μια νέα αναζήτηση, αιτίας κι αποτελέσματος. Δύο βιβλία που «εξηγούν» τη σκέψη και τον λόγο διαπέρασαν την πύλη του αόρατου κι ανεξήγητου και με απίθωσαν στον υλικό ανθρωπολογικό προβληματισμό της βιολογικής πραγματικότητας. «Το Υλικό της Σκέψης» και το «Γλωσσικό Ένστικτο» του ερευνητή ψυχολογίας Στίβεν Πίνκερ έγιναν η σημαία αυτής της σταυροφορίας. Δεν ήθελα να υπάρχει εξήγηση… Γιατί να υπάρχει εξήγηση για όλα; Η λογική κηδεύει τη «μεγάλη ιδέα». Είναι ο μελαγχολικός ραψωδός που συνοδεύει τον αλαφροΐσκιωτο νου στον ουρανό του υποσυνείδητου. «Κάτσε εκεί και μη μιλάς», τον μαλώνει…  Δεν θα γράψω ξανά λέξεις στο κουτί δημητριακών, νομίζοντας ότι αυτές προήλθαν από άυλους ψιθυριστές των άλλων διαστάσεων. Είμαι τόσο γήινη όσο και τα τρισεκατομμύρια κύτταρα του σώματός μου. 

  Πες μου, λοιπόν, Πίνκερ… από πού έρχονται αυτά που σκέφτομαι και αγωνιούν να μετουσιωθούν σε λόγο… Ρίξε μου κατάμουτρα τις έρευνες, τα πειράματα, τις «αλήθειες» σου. Οι συγγραφείς που θεωρούν τους εαυτούς τους λογοτέχνες θα χαρούν… Οι άλλοι που μοιάζουνε με ‘μένα θα συνεχίσουν να πιστεύουν στο «αόρατο» που δεσμεύεται από τις μαύρες κουκκίδες των αθάνατων κόσμων τους. Ξέρω… αν μπορούσες, θα απαντούσες : «Frankly my dear, I don’t give a damn!» Όμως, εγώ σαν άλλη Σκάρλετ Ο’ Χάρα θα σκόρπιζα τις σκέψεις μου στον άνεμο γιατί κατέχω τη δική μου «Τάρα», τη γη των άπειρων ονείρων μου. Εξήγησέ μου λοιπόν τις βάρβαρες λέξεις του βιβλίου σου για να καταλάβω αν αξίζει η αλλοτρίωση της λήθης με τη γνώση…

Πίνκερ: «Αγαπητή Ελένη, λυπάμαι που τα βιβλία μου σου στέρησαν την αγάπη για το άγνωστο. Δεν θέλεις να μάθεις όμως την αλήθεια; Οι κόσμοι σου είναι μοναδικοί και αξιοσέβαστοι, το ίδιο μαγικοί και όμορφοι με τους δικούς μου, εξίσου αόρατοι… μα τώρα εξηγούνται… Μετά από πολλή έρευνα έχω να καταθέσω τα εξής: Στο βιβλίο μου «Το Υλικό της Σκέψης» υποστηρίζω ότι οι άνθρωποι κατασκευάζουν μια κατανόηση του κόσμου πολύ διαφορετική από την αναλογική ροή των αισθητικών αντιλήψεων που πηγάζουν από τον κόσμο. Συσκευάζουν την εμπειρία τους σε αντικείμενα και γεγονότα. Συναρμολογούν τα αντικείμενα και τα γεγονότα σε λογικές προτάσεις τις οποίες εκλαμβάνουν ως χαρακτηρισμούς πραγματικών και δυνατών κόσμων. Οι χαρακτηρισμοί είναι σχηματικοί. Διαλέγουν μερικές όψεις μιας κατάστασης και αγνοούν κάποιες άλλες κι έτσι επιτρέπουν την ερμηνεία με πολλαπλούς τρόπους. Οι χαρακτηρισμοί της πραγματικότητάς τους συντίθενται με βάση έναν αναγνωρίσιμο κατάλογο σκέψεων, όπως οι βασικές μονάδες γεγονότα-καταστάσεις-αντικείμενα-ουσίες-τόπους-στόχους και τρόπους ενέργειας όπως ενεργώ, πηγαίνω, αλλάζω, είμαι, έχω. Οι άνθρωποι αναγνωρίζουν μεμονωμένα άτομα και τα κατηγοριοποιούν. Διαθέτουν μια πρωτόγονη αντίληψη του αριθμού, διακρίνουν μόνο το ένα, τα δύο και τα πολλά. Εντοπίζουν πράγματα στον χώρο και τον χρόνο. Όταν βλέπουν τον κόσμο ή τον φαντάζονται με μια νοερή εικόνα τοποθετούν αντικείμενα και γεγονότα σε ένα χωρικό συνεχές μέσο με πλαίσια αναφοράς τις διαστάσεις του πάνω-κάτω κλπ με γεωμετρική σαφήνεια σαν να έχουν έναν νοητικό φακό μεταβλητής εστίασης. Το χωρικό «σκέπτεσθαι» είναι ραμμένο στα μέτρα των απαιτήσεων του χειρισμού αντικειμένων. Ο χρόνος μπορεί να νοείται ως δρόμος στον οποίο βαδίζουμε με γεγονότα διατεταγμένα στη διάσταση αυτή και η φύση της δραστηριότητας τριχοτομείται σε ένα ψυχολογικό παρόν, σε ένα αόριστο παρελθόν και ένα αόριστο μέλλον. Η αιτιότητα των γεγονότων σταθμίζεται με διαλογισμούς και αναζήτηση ενός ισχυρού δράστη. Πολλοί, όπως εσύ ανησυχούν και λένε : «Αυτό είναι όλο; Είμαστε καταδικασμένοι να επιλέγουμε από έναν κατάλογο επιλογών τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας για να νιώσουμε τις δυνατές κινήσεις στη σκακιέρα της ζωής;» Εκεί εισέρχεται ο παράγοντας Γλώσσα, ο οποίος μας δείχνει πώς θα αποτολμήσουμε μια απόδραση. Είναι το διάφανο παράθυρο για να υπερβούμε τους γνωστικούς και συναισθηματικούς προσδιορισμούς. Η συνδυαστική συσκευή της γραμματικής αντανακλά τη συνδυαστική συσκευή της σκέψης και κάθε φράση εκφράζει μια πολύπλοκη ιδέα. Οι μεταφορές και οι αναλογίες που χρησιμοποιούμε είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα αυτής της απόδρασης. 

Στο βιβλίο μου «Το γλωσσικό ένστικτο» επισημαίνω ότι η χρήση της γλώσσας είναι έμφυτη ικανότητα. Ένα ένστικτο για την απόκτηση μιας τέχνης (χαίρονται οι λογοτέχνες). Σχηματοποιούμε γεγονότα στον εγκέφαλό μας και τα εκφράζουμε. Όλα υπόκεινται σε γνωστικές δεσμεύσεις, δεν υπάρχει η μεταφυσική εξήγηση που τόσο  λαχταράς… Υπάρχει μια καθολική ανθρώπινη φύση το γλωσσικό ένστικτο το οποίο ελέγχεται από τον πολιτισμό συμβόλων και αξιών. Ο όρος «ολοκληρωμένο αιτιακό πρόσωπο» εξηγεί πώς η εξέλιξη οδήγησε στην ανάδυση του εγκεφάλου δλδ στην αντίληψη και στη μάθηση. Η ψυχολογία, η ανθρωπολογία, οι νευροεπιστήμες και η εξελικτική βιολογία συναντώνται γι’ αυτό το φαινόμενο. Το γλωσσικό ένστικτο υποδεικνύει ότι ο νους αποτελείται από προσαρμοσμένους υπολογιστικούς υπομηχανισμούς κάτω από μια ηθική αρχή. Πρώτος ο Δαρβίνος συμπέρανε ότι η γλωσσική ικανότητα είναι η ενστικτώδης τάση για την απόκτηση μιας τέχνης. Ένα σχέδιο όπως π.χ τα πουλιά μαθαίνουν να πετούν. Όχι σαν «αυτόματο» που καθοδηγείται από τη μοίρα διότι υπάρχει και η ελεύθερη βούληση ως αντιστάθμιση στη βιολογική προσαρμογή μετάδοσης πληροφοριών (κληρονομική). Οι σκέψεις και οι λέξεις σου, Ελένη, προέρχονται από εσένα όταν τις συνδυάζεις ενστικτωδώς κατόπιν βιολογικών εξελικτικών διαδικασιών και πολιτιστικών αναγκών. Σε έπεισα;»

Ελένη : Καλέ μου Πίνκερ… Ανήκω στους Βάρδους του Πάθους που υμνεί ο Κητς με τόση χάρη… Σαν κι εκείνους ραγίζω και σχίζομαι σε δυο ψυχές ζώντας συνάμα σε δυο κόσμους. Στα ψηλά και στα γήινα… Ονειρεύομαι την αθανασία των λέξεων σαν νεογέννητο μωρό που αποκοιμιέται το απομεσήμερο… Με την ίδια αθωότητα, ανιδιοτέλεια και σφοδρότητα αγάπης για το μητρικό μου ανεξήγητο… Θα παραμείνω το παιδί των κβαντικών Χορδών συντροφιά με το διαφεύγον σωματίδιο των παράλληλων διαστάσεων. Και τώρα…αν δεν σε πειράζει… αποχώρησε από αυτή τη φανταστική φιλοξενία. Καλή τύχη με τις ορθολογικές σου πεποιθήσεις… Στο καλό…

Ώρα να φεύγω κι εγώ για τα ψηλά… αρκετά με τα γήινα… Μαύρη κουκκίδα-τελεία (.) 

Διαφορετικοί άνθρωποι και διαφορετικοί κόσμοι:

Ο Στίβεν Πίνκερ είναι ερευνητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, αρθρογραφεί στους New York Times, έχει γράψει δώδεκα βιβλία, πρόσφατα εντάχτηκε στους 100 σπουδαιότερους ερευνητές του κόσμου και χαρακτηρίζεται ως ο σταρ του σύγχρονου Διαφωτισμού.

Ο Τζον Κητς (1795-1821) ήταν Άγγλος λυρικός ποιητής της δεύτερης γενιάς των ρομαντικών μαζί με τον Πέρσυ Σέλλευ και τον Λόρδο Βύρωνα. Τα ποιήματά του δημοσιευτήκαν τέσσερα χρόνια πριν πεθάνει και η φήμη του αυξήθηκε μετά τον θάνατό του. Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από εικόνες, αισθητική έλξη και προσπάθεια έκφρασης μιας φιλοσοφικής τάσης μέσα από τους μύθους της κλασσικής αρχαιότητας. Πέθανε στη Ρώμη στα 25 του χρόνια από φυματίωση. 

Θεωρία των Χορδών ή Υπερχορών : Αν μπορούσαμε να εξετάσουμε τα θεμελιώδη σωματίδια π.χ ηλεκτρόνια και κουάρκ με ένα ισχυρότατο μεγεθυντικό φακό, εκατό τρισεκατομμύρια φορές ισχυρότερο της σύγχρονης τεχνολογίας ίσως να ανακαλύπταμε ότι αυτά δεν είναι σφαιρικά αλλά λεπτότατα μικροσκοπικά νημάτια που κινούνται παλμικά σαν τις χορδές έγχορδων οργάνων. Κάθε σωματίδιο πάλλεται διαφορετικά και προκύπτουν διαφορετικές ταλαντώσεις π.χ για το φωτόνιο ή το ηλεκτρόνιο. Αυτό προϋποθέτει ύπαρξη πρόσθετων διαστάσεων και κατ’ επέκταση άλλων κόσμων. 

Θερμή παράκληση : Όσοι αναδημοσιεύετε τις αναρτήσεις μου, παρακαλώ πολύ, να βάζετε το όνομά μου ή την ονομασία του blog, ώστε να μην επαναληφθεί το φαινόμενο που βίωσα πριν από μερικούς μήνες με την οικειοποίηση των κειμένων μου. Ευτυχώς, οι περιπτώσεις αυτές είχαν καλή κατάληξη, καθώς αντιμετωπίστηκαν με ευπρέπεια και κατανόηση. Είναι μεγάλη τιμή και χαρά να αναδημοσιεύετε τα κείμενά μου γιατί καταλαβαίνω ότι σας αρέσουν, όμως, κάθε λέξη που γράφω, βγαίνει από την ψυχή μου και ανήκει σε μένα. Δεν εκφραζόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο κι αυτό μας καθιστά ξεχωριστούς και μοναδικούς. Τα γραπτά μου και ο τρόπος έκφρασής μου αποτελούν την πνευματική μου ταυτότητα, γι’ αυτό το μόνο που ζητώ, είναι να αναφέρετε την πηγή όσων αναδημοσιεύετε, ως φόρο τιμής για την προσφορά μου στη γραφή. Σας ευχαριστώ, εκ των προτέρων, για την εκτίμηση και για τον σεβασμό! 

Το θωράκιο της απομόνωσης και οι "καλύτεροι" Άγγελοι της Φύσης μας

«Ω! Καπετάνιε! Καπετάνιε μου!
Τελείωσε το φοβερό ταξίδι μας,
Το πλοίο αναμετρήθηκε με κάθε
κίνδυνο και νίκησε.
Κερδήθηκε το έπαθλο που
επιζητήσαμε,
Το λιμάνι είναι κοντά, ακούω τις
χαλκόηχες καμπάνες,
Οι άνθρωποι απαξάπαντες πανηγυρίζουν
Ενώ τα μάτια ακολουθούν τη σταθερή καρίνα,
Το συμπαγές και ριψοκίνδυνο σκαρί…»
-Γουόλτ Γουίτμαν-

 

  Επτά ημέρες και επτά νύχτες στη σιωπή… Μετά από αρκετές προσπάθειες να απομονωθώ στη φύση έχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως αυτό είναι το φυσιολογικό χρονικό όριο απομάκρυνσης ενός πολιτισμένου ανθρώπου από τις ανθρώπινες πολιτείες. Μετά από τις επτά ημέρες αρχίζεις να σκέφτεσαι σαν άγριος. Σαν να υπάρχει μια αόρατη βιολογική κλεψύδρα η οποία μετράει τον χρόνο αντίστροφα για την επανένταξη στον βιομηχανικό θόρυβο και στην κοινωνική οχλοβοή. Ούτε ο διάσημος φιλόσοφος Χ. Ντ. Θόρω δεν μπόρεσε να ζήσει για πολύ καιρό μόνος του στο Walden του… το απομονωμένο σπιτάκι του στην καρδιά του δάσους του Μέιν.    

  Η περιπλάνηση στην ερημιά είναι θεραπεία, λένε οι ειδικοί… Όταν οι σκέψεις σου δεν είναι υγιείς, οι εικόνες του φυσικού περιβάλλοντος δημιουργούν θετικά συναισθήματα και ανάλογες αντιδράσεις. Η ομορφιά, αν εκτιμηθεί από τα μάτια σου, οδηγεί τις περισσότερες φορές σε αναφωνήσεις, όπως : «Αγαπώ τη ζωή μου» ή «Η ζωή είναι ωραία» κλπ. Όταν ξυπνάς νωρίς στο φυσικό περιβάλλον έρχεσαι σε άμεση επαφή με το φως της αυγής. Τα κύματα-σωματίδια ενός φωτεινού μανδύα σκεπάζουν τις σκοτεινές κορυφογραμμές και εισέρχονται με τη μυστηριώδη δύναμή τους από τις γρίλιες του παραθύρου σου. Κι όταν ανοίγεις το παράθυρο εισχωρεί άπλετος και διάφανος μαζί με το περίσσιο οξυγόνο, ελεύθερος από τις μολυσματικές συνήθειες της Ανθρωποκαίνου εποχής, ο άνεμος, για να αναμετρηθεί με την υγρασία της νύχτας που έχει καταλάβει το πολύτιμο Walden σου. Έπειτα, οι άσκοποι περίπατοι στο δάσος σε μεταμορφώνουν σε λογοτεχνικό ήρωα του Τόλκιν, σαν κι εκείνον τον μικρούλη που έψαχνε μαγικά δαχτυλίδια μαζί με τον Μάγο για να σώσει τον κόσμο του από το απόλυτο «κακό».  Όμως… δεν μπορείς να ζεις για πάντα μέσα σε φανταστικούς κόσμους, όταν γνωρίζεις πως η υλική πραγματικότητα αυτού του ζώντος οργανισμού αποτελεί την κοσμική περιβολή σου, αρχής γενομένης από την ημέρα που αντίκρισες το πρώτο φως της Γης. Ακόμη κι αν η «πραγματικότητα» είναι αποκύημα των ψευδαισθήσεων που παράγουν τα μυστηριώδη φωτόνια κι ο ορατός κόσμος ένα ακόμα παραμύθι της διάστασης του χρόνου, η αίσθηση του πόνου στο σώμα σου, σου υπενθυμίζει πως αυτός ο απτός μα συνάμα αόριστος κόσμος χρειάζεται την προσοχή σου! Κι έρχεσαι αντιμέτωπος με την αφύπνιση της συνείδησης για την αξία του συνόλου… 

  Στα λατρεμένα μου δάση… βαθιά κάτω από το χώμα… εκτείνεται ένα κρυφό δίκτυο το οποίο συνδέει τις ρίζες κάθε δέντρου με λεπτές διακλαδώσεις, ώστε όλα μαζί να λειτουργούν σαν μια συνεργαζόμενη κοινότητα. Το μυκήλιο, το φυτικό μέρος των μανιταριών όταν αγγίξει το χώμα εισχωρεί στο υπέδαφος και συνθέτει τις οδούς επικοινωνίας μεταξύ των φυτικών οργανισμών. Τι χρήση έχει αυτό το δίκτυο; Παρέχει φυτική αλληλοβοήθεια… π.χ όταν ένα δέντρο χρειάζεται οργανικά στοιχεία για να μην καταρρεύσει από ζωτικές ελλείψεις, συνεννοούνται τα υπόλοιπα να στείλουν «δεντρική» βοήθεια (κατά το ανθρωπιστική) για να το βοηθήσουν να επιβιώσει… Είναι ένα συγκινητικό παράδειγμα για να κατανοήσουμε τη χρησιμότητα της συνάθροισης και τα οφέλη της κοινότητας. «Όλοι για έναν και ένας για όλους», θυμούμενοι τον κλασικό ήρωα Ντ’ Αρτανιάν. 

  Όσο η μέρα προχωρά, οι εικόνες γίνονται εντονότερες σε χρώματα και ήχους. Η παλέτα του μεγαλοπρεπούς δειλινού- περιγράφεται τόσο λυρικά κι απέριττα στο αγαπημένο «Μούχρωμα» του Μαβίλη- (το λατρεύω αυτό το ποίημα) και η έναστρη νύχτα που το διαδέχεται δεν μπορεί να συγκριθεί σε συναίσθημα θαυμασμού ούτε στο ελάχιστο με την τεχνητή φωτοχυσία της πόλης. Είναι όμως έτσι; Πρέπει να ρωτήσεις τον εαυτό σου, όσο το κελάηδημα των πουλιών χαϊδεύει τ’ αφτιά σου και το περίσσιο οξυγόνο ανατάσσει τις πνευμονικές σου κυψελίδες στέλνοντας μηνύματα διαυγούς σκέψης στον εγκέφαλό σου… αν όλο αυτό είναι αρκετό… Τι μπορεί να σου λείπει, ώστε ν’ αφήσεις πίσω σου-την πολλά υποσχόμενη για ευτυχία-ήρεμη ζωή και να επιστρέψεις σε «εκείνους»; Να φορέσεις τα παπούτσια σου, να δέσεις τα κορδόνια σου, να κλειδώσεις την καγκελόπορτα και να τρέξεις με νοσταλγική επιθυμία να προλάβεις το τελευταίο πλοίο για να είσαι ξανά κοντά τους; Ποια φιλόδοξη σκέψη θα σε έκανε να ξεχάσεις το μαγικό θωράκιο της απομόνωσης… 

  Υπάρχει, λοιπόν, μια σκέψη για την οποία έγραψαν πολλοί… και κάποιοι πάλεψαν να την αφήσουν κληρονομιά σε σένα, ώστε να αποτελέσει κριτήριο αξιολόγησης για την ανθρώπινη ύπαρξη. Κατά την ασήμαντη γνώμη μου δεν έχω βρει ανώτερη, όσο κι αν έχω ψάξει-όσα κι αν έχω διαβάσει μέχρι την παρούσα στιγμή της μέσης ηλικίας μου. Με αυτή την ελπίδα πορεύομαι κάθε φορά που το ευλογημένο επταήμερο παραμονής στη φύση φτάνει στο τέλος του. Το μυστικό είναι να σκέφτεσαι έξω από τα όρια του χρόνου σαν να είσαι «Θεός», έχοντας στο νου ότι η Ανθρωπότητα είναι ένα μυθιστόρημα που το διαβάζεις κομμάτι-κομμάτι και δεν πρέπει να το κρίνεις μέχρι να διαβαστεί το τελικό κεφάλαιο, όσο κι αν σε προκαλεί η σύγχρονη μορφή του να το απορρίψεις, διότι θυμίζει έντονα θεατρική τραγωδία. Η συνολική αξιολόγηση έρχεται με την εξέλιξη.

  Στο βιβλίο του Στίβεν Πίνκερ «Τhe better angels of our nature» (οι καλύτεροι άγγελοι της φύσης μας-δυστυχώς με έκδοση μόνο στην αγγλική γλώσσα μέχρι στιγμής), ο συγγραφέας αναπτύσσει μια αισιόδοξη και ρεαλιστική θεωρία για την ιστορία της Ανθρωπότητας. Ο τίτλος του βιβλίου είναι εμπνευσμένος από την ομιλία της ορκωμοσίας ενός οραματιστή πολιτικού, του Αβραάμ Λίνκολν. Την 4η Μαρτίου του 1861, ο 16ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Α. Λίνκολν στην προσπάθεια του να ενώσει διαφορετικές απόψεις των πολιτών του που αφορούσαν τη δουλεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κοινωνική ανισότητα αποκάλεσε τους ανθρώπους Άγγελους και δη, αυτούς που ξεχωρίζουν σε καλοσύνη και προσφορά, «καλύτερους» Άγγελους της Φύσης μας.

  Ο Πίνκερ υποστηρίζει ότι για να εξάγουμε σαφή και επιβεβαιωμένα συμπεράσματα για το είδος μας πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι ακόμα εξελίσσεται στον χρόνο και μάλιστα αναφέρει ότι μέχρι στιγμής διαγράφουμε μια θετική εξελικτική πορεία. Αν υπολογίσουμε τα στάδια εξέλιξης και τον αγώνα για επιβίωση εκατ. ετών θα πρέπει να είμαστε υπερήφανοι για το παρόν αποτέλεσμα, π.χ η θέση της γυναίκας κατά το Μεσαίωνα σε σύγκριση με τη σημερινή της χειραφέτηση είναι ένα ενδεικτικό στοιχείο προόδου. Το Ανθρωπιστικό πνεύμα προχωρά σταδιακά προς το καλύτερο. Ο Πίνκερ καταθέτει, μέσα στις 800 σελίδες του βιβλίου του, ιστορικά δεδομένα και παραδείγματα που εξηγούν ότι το βίαιο παρελθόν μας μάς δίδαξε πως ο ειρηνικός τρόπος συμβίωσης είναι η μόνη οδός που ευνοεί την ευημερία του συνόλου. Δεν μπορούμε να ζήσουμε σε μονάδες αλλά σε ομάδες και οι ομάδες γίνονται ισχυρές με συλλογική παροχή υπηρεσιών και συναισθημάτων. Πιστεύει ακράδαντα και αδιαμφισβήτητα ότι η εποχή μας είναι η πιο «ήσυχη» όλων των περασμένων εποχών. 

  Κατ’ αρχάς ας κατανοήσουμε γιατί ο Λίνκολν στην ομιλία του χαρακτηρίζει τους Αγγέλους με τον επιθετικό προσδιορισμό «καλύτεροι». Νομίζω πως ο Λίνκολν θεωρούσε ότι όλοι είμαστε εν δυνάμει καλύτεροι αν η εξελικτική διαδικασία είναι μια έννοια η οποία δεν μπορεί να προσδιοριστεί απόλυτα και μεμονωμένα, καθώς το χρονικό της «καλυτέρευσης» διαφέρει για κάθε εξελικτικό υποκείμενο. Κάποιοι γίνονται ταχύτερα καλύτεροι κι αποτελούν παράδειγμα για τους υπόλοιπους. Έτσι λειτουργεί η φύση μας με γνώμονα τη φυσική επιλογή, ένα εξελικτικό φαινόμενο που αφορά όλα τα έμβια όντα και ιδιαίτερα το ανθρώπινο που διαθέτει νοημοσύνη. Φυσικά, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Επειδή το είδος μας μαστίζεται από εγγενή ελαττώματα που ακόμα πολεμά να υπερκεράσει, θα υπάρξουν περιπτώσεις που θα αποθαρρύνουν και τους πιο αισιόδοξους. Η πλεονεξία, ο αμοραλισμός, ο ιμπεριαλισμός είναι τάσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με ανωτερότητα. 

  Ο Πίνκερ, λέει, πως θα πρέπει κάθε παραφωνία να αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη κατανόηση. Να βλέπουμε το θέμα «από ψηλά» και να αποδίδουμε κάθε απόκλιση στην άγνοια, συγχωρώντας τις εξάρσεις βίας διότι αυτές εντάσσονται σε μια προοδευτική εκπαιδευτική κατάσταση και θα αποτελέσουν «μάθημα» για τις μελλοντικές κοινωνίες. Θα πρέπει δλδ να συγχωρούμε την άγνοια (θυμίζει το χριστιανικό-Πατέρα, συγχώρησέ τους δεν γνωρίζουν τι κάνουν). Μα υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα σε αυτή τη θεωρία. Το προσδόκιμο ζωής κάθε γενιάς δεν επιτρέπει τη βιωματική μνήμη να «περάσει» στις επόμενες π.χ όσοι πολέμησαν το 1940 βίωσαν τη φρίκη του πολέμου σε μάχες σώμα με σώμα με τον συνάνθρωπο, αποκτώντας τη βιωματική μνήμη του αλληλοσκοτωμού. Οι γενιές που διαδέχονται αυτούς τους στρατιώτες δεν θα έχουν στη μνήμη τους αυτή την κακή εμπειρία. Κι αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι πόλεμοι πια διεξάγονται με το πάτημα ενός πλήκτρου, τότε, το να αφαιρείς ζωές δεν εντυπώνεται στη μνήμη όπως παλαιότερα που το τραύμα από τις συνέπειες ενός πολέμου ήταν ισχυρότερο. Ευτυχώς, η ιδέα ενός καθολικού ολέθρου απομακρύνεται όσο τα όπλα ατομικής ενέργειας φοβίζουν ακόμη και τους πιο πολεμοχαρείς άρχοντες της παγκόσμιας σκηνής. Μέχρι στιγμής τα δομικά σωματίδια της ύλης μάς σώζουν από τον αφανισμό. 

  Μα, ξέχωρα από τη μνήμη και τη διδαχή από την κακή μας πλευρά, υπάρχουν ιστορίες που φανερώνουν το μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης και βοηθούν να διατηρηθεί η πίστη στα προτερήματα του Ανθρώπου. Ο Ράτγκερ Μπρέγκμαν, στο βιβλίο του, «Ανθρωπότητα-Μια απροσδόκητα αισιόδοξη ιστορία», γράφει αληθινές ιστορίες που αναδεικνύουν το ανθρώπινο συναίσθημα και κατ’ επέκταση την καλή εκδοχή της φύσης μας. Το 1965 έξι έφηβοι από την Τόνγκα έκαναν κοπάνα από το σχολείο τους. Έκλεψαν ένα ψαροκάικο κι ανοίχτηκαν στη θάλασσα των νήσων Φίτζι. Στην πορεία της περιπέτειας τους εξαιτίας μιας σφοδρής τροπικής καταιγίδας ναυάγησαν σε ένα ακατοίκητο νησί, το Άτα. Δυστυχώς οι προσπάθειες ανεύρεσής τους απέβησαν άκαρπες και οι έξι νέοι κατάφεραν να επιβιώσουν ολομόναχοι για δεκαπέντε μήνες, ιδρύοντας μια κοινότητα η οποία εξασφάλισε την επιβίωση του συνόλου. Όταν διασώθηκαν από τύχη από έναν Αυστραλό εξερευνητή, τα παιδιά του Άτα διηγήθηκαν στους έκπληκτους συγγενείς τους την καθημερινότητά τους και τους κανόνες της εφηβικής κοινότητας. Συνήθως, πιστεύουμε ότι σε περιόδους κρίσης και κινδύνου ο ατομισμός και το ένστικτο επιβίωσης οδηγούν σε ακραίες εκδηλώσεις βίας. Τα παιδιά του Άτα απέδειξαν ότι λειτουργούσαν με ομοψυχία για το καλό της ομάδας, καθώς καθένας τους λογιζόταν ως ένας ξεχωριστός κρίκος που συντελούσε στο μεγάλο όνειρο της επιστροφής στον πολιτισμό. Όταν υπήρχαν διενέξεις μεταξύ τους, οι διαφωνούντες απομονώνονταν σε διαφορετικά μέρη του νησιού κι όταν επέστρεφαν, συμφιλιώνονταν με κοινή αποδοχή, γιατί όλοι ήταν εξίσου σημαντικοί πάνω σε αυτό το νησί. Αυτό θεωρήθηκε από τους κοινωνιολόγους ένα εξαιρετικά ελπιδοφόρο «πείραμα» της τύχης που απομάκρυνε τη θεωρία της ροπής προς την αυτοκαταστροφή. Σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις το άτομο αντιδρά με συνεργασία, καθώς αυτή είναι ένα εργαλείο επιβίωσης που συνεπάγεται με την εμφάνιση του ανώτερου εαυτού …όχι το αντίθετο. 

  Τότε, τι συνέβη, και οι κοινωνίες μας από ένα σημείο κι έπειτα, απέκτησαν αρχηγούς που μας χώρισαν σε αντίπαλες ομάδες, μοιράζοντας έπαθλα ανταγωνισμού σε όσους πατούν επί πτωμάτων; Στο βιβλίο, «Η αυγή των Πάντων», οι συγγραφείς Ντ. Γκέμπερ και Ντ. Γουένγκροου καταγράφουν τις αιτίες που ευθύνονται για τα ανταγωνιστικά ένστικτα στις κοινωνίες που εξελίχτηκαν μετά την αγροτική επανάσταση. Τιμητική θέση στο βιβλίο κατέχουν οι απόψεις του Ρουσσώ, ο οποίος θεωρούσε υπαίτια την ιδιοκτησία και την εκμετάλλευση αυτής από την εξουσία ως το εφαλτήριο του «κακού» για τη μεταμόρφωση των απλών ανθρώπων σε καπιταλιστικά τέρατα. Το μοντέλο κοινωνίας του Ρουσσώ περιλαμβάνει μια κοινωνία μεταξύ φυσικού και σύγχρονου τρόπου ζωής. Να υπάρχει δλδ μέτρο και όριο στον καταναλωτισμό και στην κατοχή γης. Θυμίζει το σωκρατικό «Μέτρον Άριστον», όμως, κανείς πάνω σε αυτή τη Γη δεν αρέσκεται να λειτουργεί με πειθαρχία έναντι των απολαύσεων και των ευκολιών της βιομηχανικής παραγωγής. Ακόμα και οι πιο πειθαρχημένοι απεχθάνονται την πειθαρχία (δες ακόμη και τον κλήρο). Αν υποθέσουμε, λοιπόν, ότι η σύγχρονη πολιτική κυριαρχία οφείλει τη διαφθορά της στην ιδιοκτησία και την επιθυμία για «περισσότερα», θα υπήρχε αντεπιχείρημα να αντικρούσει ότι κάποια άλλη μορφή διαβίωσης θα έφερνε την ευημερία, εξαλείφοντας τον άδικο καταμερισμού του πλούτου; Υπήρξε στο παρελθόν μια κοινωνία που εφάρμοσε την ισότητα με μεγάλη επιτυχία πριν χαθεί στον χρόνο από τη μανία των φυσικών φαινομένων. Το «Τσαταλχογιούκ» ήταν ένας νεολιθικός οικισμός σε μια περιοχή της Μικράς Ασίας, στη σημερινή νότια Τουρκία. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι όλοι οι κάτοικοι διέμεναν σε οικίες με πανομοιότυπο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό που περιλάμβανε μόνο τον απαραίτητο για επιβίωση εξοπλισμό. Εκτός αυτού οι έρευνες που έγιναν στα σκελετικά ευρήματα έδειξαν ότι όλοι οι κάτοικοι τρέφονταν το ίδιο, δεν είχε κανείς τους έλλειψη ιχνοστοιχείων και βιταμινών, κάτι το οποίο φανερώνει ότι δεν υπήρχαν φτωχοί στην κοινωνία αυτή επειδή το φαγητό μοιραζόταν επί ίσοις όροις. Αν αυτό δεν είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα από το παρελθόν για τα γνωρίσματα της φύσης μας, τότε ποιο επιχείρημα θα αποτελούσε ένδειξη ότι μπορούμε να ζήσουμε με ενσυναίσθηση και αποδοτική συνεργασία; 

  Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη μου τους συγγραφείς και τους επιστήμονες και νιώθοντας το γλυκό μυκήλιο να δημιουργεί  δίκτυα προσφοράς κάτω από τα πόδια μου, ετοιμάζομαι να αφήσω την απομόνωση και να γυρίσω σε «εκείνους». Υπάρχει το ανθρώπινο δίκτυο αόρατων συναισθημάτων το οποίο με καλεί να συμμετάσχω με οποιοδήποτε τρόπο. Μπορώ να εμπνεύσω ένα νέο παιδί να βρει τον «εαυτό» του, να βοηθήσω μια ηλικιωμένη να διασχίσει τον δρόμο, να ρίξω άπειρους σπόρους αγάπης σε μια καρδιά ως το ανθρώπινο μυκήλιο… Και γνωρίζω πως επιθυμώ διακαώς να δω το χαμόγελο ενός αληθινού φίλου, να αισθανθώ το ζεστό άγγιγμα μιας χειραψίας, την αγκαλιά ενός αγαπημένου μου για να κατέχω επάξια τον τίτλο του Ανθρώπου. Έσκαψα ένα βαθύ λάκκο στην πίσω αυλή του Walden μου κι έθαψα εκεί τον εγωισμό μου, την ανεπάρκειά μου στην άγνοια και την απαίτησή μου για το απόλυτο… Φόρεσα τα παπούτσια μου, έδεσα τα κορδόνια μου, κλείδωσα την καγκελόπορτα κι αν βιαστώ θα προλάβω το τελευταίο πλοίο για τις πολιτείες των Ανθρώπων. Το είδος μου! Το πεπρωμένο μου! 

  Στα 3,8 εκατ. χρόνια του θαύματος της εξέλιξής μας, υπήρξαν τόσοι πολλοί «καλύτεροι» Άγγελοι της Φύσης μας που μας οδήγησαν στο ένδοξο παρόν. Επιστήμονες, δάσκαλοι, ποιητές, λογοτέχνες, φιλόσοφοι, γιατροί, κι απλοί άνθρωποι που μετέδωσαν το φως στους επόμενους. Κάποιοι οραματιστές, όπως ο Λίνκολν, δολοφονήθηκαν για τις ανθρωπιστικές τους ιδέες… Ο λόγος του εμπνέει ακόμα τους σύγχρονους μελετητές και συγγραφείς, όπως τον Πίνκερ, που στηρίζει τη ρομαντική ιδέα ότι η σωτηρία μας επαφίεται στο Ανθρωπιστικό ιδεώδες, το οποίο μεταφέρεται από την καλύτερη εκδοχή των επίγειων Αγγέλων της Φύσης μας, για όσο διαρκέσει η ύπαρξή μας στον Χρόνο… Για όλους αυτούς αξίζει να ζεις και να συνεχίζεις να γράφεις ιστορία στο φως…με αγάπη…

  «Δεν είμαστε εχθροί, αλλά φίλοι… Δεν πρέπει να είμαστε εχθροί! Κι αν το πάθος έγινε υπερβολή, δεν πρέπει να σπάσει τους δεσμούς της αγάπης μας. Οι μυστήριες χορδές της μνήμης της ζωής που εκτείνονται από κάθε πεδίο μάχης και από κάθε τάφο νεκρού φτάνουν σε κάθε ζωντανή καρδιά και γίνονται εστία σε όλη αυτή την απέραντη γη, συνθέτοντας τη χορωδία της Ένωσης. Όταν οι καρδιές αγγιχτούν ξανά, αυτό θα οφείλεται στους καλύτερους Άγγελους της Φύσης μας». 

Αβραάμ Λίνκολν

Θερμή παράκληση : Όσοι αναδημοσιεύετε τις αναρτήσεις μου, παρακαλώ πολύ, να βάζετε το όνομά μου ή την ονομασία του blog, ώστε να μην επαναληφθεί το φαινόμενο που βίωσα πριν από μερικούς μήνες με την οικειοποίηση των κειμένων μου. Ευτυχώς, οι περιπτώσεις αυτές είχαν καλή κατάληξη, καθώς αντιμετωπίστηκαν με ευπρέπεια και κατανόηση. Είναι μεγάλη τιμή και χαρά να αναδημοσιεύετε τα κείμενά μου γιατί καταλαβαίνω ότι σας αρέσουν, όμως, κάθε λέξη που γράφω, βγαίνει από την ψυχή μου και ανήκει σε μένα. Δεν εκφραζόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο κι αυτό είναι που μας κάνει ξεχωριστούς και μοναδικούς. Τα γραπτά μου και ο τρόπος έκφρασής μου αποτελούν την πνευματική μου ταυτότητα, γι’ αυτό το μόνο που ζητώ, είναι να αναφέρετε την πηγή όσων αναδημοσιεύετε, ως φόρο τιμής για την προσφορά μου στη γραφή. Σας ευχαριστώ, εκ των προτέρων, για την εκτίμηση και για τον σεβασμό!